De Peel in 2050

Van een ruig veenlandschap is De Peel in de loop der tijd getransformeerd tot een hyper-efficiënt productielandschap. Water en bodem zijn aangepast aan onze behoeften, met als voornaamste doel het verhogen van de opbrengst en de winst. Dit heeft echter een negatieve invloed gehad op het bodemleven, het waterbergend vermogen en de natuurlijke rijkdom van het gebied. Met het ontwikkelperspectief De Peel in 2050 keren we deze trend en geven richting aan een toekomstbestendig landschap. In het ontwikkelperspectief wordt voortgebouwd op zowel lokale bodemcondities als op de identiteit en het karakter van De Peel. Dit levert een aantrekkelijker, productief én biodivers landschap op dat weerbaar is voor de toekomst. Naar 2050 toe is dit een rigoureuze en ingrijpende transformatie van De Peel, zoals wij die nu kennen. Echter vreest men een grootse aanpak in het gebied niet, De Peel is door de eeuwen heen al door talloze mensenhanden gevormd. Het karakter dat hieruit is ontstaan is dan ook wel: Als het ergens kan, dan is het hier, op De Peel.

Een hoofdrol voor het natuurlijk systeem
Om de bodem en het watersysteem robuust en gezond te maken, kijken we naar de werking van het oorspronkelijke natuursysteem, zoals de bodemgeschiktheid en grondwatertrappen vóór grootschalige ingrepen. Omstreeks 1850 was er bijvoorbeeld meer variatie in de grondwaterstand op De Peel. Grondwatertrappen waren kleiner en verschilden veel in hoogte. De hoger gelegen horst was natter en de lagere flanken droger. Regenwater dat op de horst viel, infiltreerde en werd bij de slenken omhooggestuwd, hierdoor had de horst een hoge grondwaterstand waarmee periodes van droogte minder voorkwamen.

Door de Peelhorst als één gezamenlijk watersysteem te ontwerpen, wordt de natuurlijke balans hersteld door een hogere grondwaterstand. Het vasthouden van regenwater in nattere perioden in de ondergrond is hier het uitgangspunt. Deze (regen)waterbuffer beschermt de Peelvenen voor weersextremen en zorgt ervoor dat gebiedsvreemd water vanuit de Maas minder nodig is ten tijde van droogte. Deze buffer dient tevens als watervoorraad voor de noordelijk gelegen productiegronden. Grondwaterstromen van horst naar beekdal worden hersteld en de wijstgronden langs de Peelrandbreuk worden groter en beter zichtbaar.

Lange termijn klimaatrobuust grondgebruik
Het toekomstig landgebruik wordt in het ontwikkelperspectief aangepast aan de nieuwe grondwatertrappen en bodemtypen. Zo ontstaat een divers landschap met natuurinclusieve vormen van voedselteelt en ruimte voor nieuwe verdienmodellen zoals de teelt van biobased grondstoffen. De Peel zal verkleuren van een monofunctioneel- naar een meerkleurig landschap.
Een onderdeel uit dit meerkleudige landschap zijn de Peelvenen. De Peelvenen worden waardevolle ecologische stepping stones tussen de Kempen en de Maas. Door het verhogen van de grondwaterstand ontstaan plas-dras zones en natte kavels. Hier staat natte natuur centraal met als doel de hoogveennatuur te beschermen voor weersextremen en stikstofdepositie. Er is ruimte voor grondgebonden landbouw met natte teelten die een verhoogde grondwaterstand aankunnen, denk aan lisdodde, veenmos, kroosvaren, cranberries, riet, wilgen of wilde rijst. Naast het beschermen van de Peelvenen en het verminderen van CO2-uitstoot, kunnen natte teelten ook bijdragen aan een betere biodiversiteit, waterzuivering en andere ecosysteemdiensten.

De Peel als kraamkamer voor de biobased economie
De onvermijdelijke transformatie van het huidige veevoeder producerende Peellandschap biedt kansen om op grote schaal nieuwe teelten te introduceren. De Peel zal een belangrijke rol spelen in de transitie naar een circulaire economie en kan inspelen op de groeiende vraag naar groene grondstoffen voor de farmaceutische industrie (Radboud Universiteit), de chemische industrie (Chemelot) of de biobased maakindustrie en kan profiteren van haar positie tussen de kennisclusters Brainport en Greenport. Hiermee wordt een perspectief aangeboden dat past in het karakter van De Peel en wordt invulling gegeven aan de abstracte doelen van Rijk en provincies met betrekking tot de circulaire economie.

De Peel, Nederland, in opdracht van de Provincies Noord-Brabant en Limburg, het ministerie BZK, de waterschappen, 18 gemeenten, i.s.m. HaskoningDHV.